Najstarijim hramom, ujedno i najstarijom građevinom na Cetinju smatra se Vlaška crkva, sagrađena oko 1450. godine zaslugom pastira – Vlaha koji su je, prema predanju, podigli u vidu blatom oblijepljenje brvnare.

Vlaška crkva je podignuta na terenu velike nekropole – hrišćanskog groblja sa stećcima, starim nadgrobnim spomenicima kojih je nekada bilo oko 150. Hram je više puta proširivan i obnavljan. Negdje u XVI – XVII vijeku izgradjena je od kamena za trećinu manja gradjevina od postojeće koja je po svoj prilici bila i islikana u fresko tehnici. Sadašnji arhitektonski oblici – fino zidana jednobrodna gradjevina sa zvonikom tipa » preslice » – potiču iz vremena poslednje velike obnove izvršene 1864. godine. Dva stara stećka ispred crkve, ispod kojih su prema legendi sahranjeni čuveni crnogorski junak Bajo Pivljanin i njegova žena, prema svojim karakteristikama potiču iz vremena XIV vijeka. Koliko su Crnogorci cijenili ovaj sveti hram, sagradjen u čast Rodjenja Bogorodice, svjedoči ograda njene porte sačinjena od 1544 puščanih cijevi koje su zaplijenjene od Turaka u ratovima 1855. i 1876. – 1878. godine. U enterijeru crkve nalazi se ikonostas koji je 1878. islikao Vasilije Djinovski, makedonski ikonopisac i na kome se, izmedju ostalog, nalazi vanredno naslikan lik Petra I – Sv. Petra Cetinjskog. Na groblju okoVlaške crkve sahranjene su neke od uglednih ličnosti crnogorske istorije: Jovan Pavlović – prvi ministar prosvjete, mitropoliti Ilarion Roganović i Visarion Ljubiša, narodni mudrac Sula Radov i dr.Bonapartea, vitezovi Malteškog reda brinu se o svetim relikvijama da bi, primorani da napuste svoje sjedište, bili ugošćeni od ruskog cara Pavla kome su svetinje u znak zahvalnosti poklonili. Ruski imperator naložio je početkom XIX vijeka dvorskim radionicama da se za ove skupocjene relikvije izrade zlatni kovčezi i okov za ikonu koji su tom prilikom ukrašeni draguljima najboljih kvaliteta. Po padu ruske monarhije, relikvije bile predate na čuvanje jugoslovenskom kralju Aleksandru Karadjordjeviću. Na početku II Svjetskog rata, Karadjordjevići , primorani na emigraciju, svete relikvije povjeravaju brizi crnogorskog manastira Ostrog gdje se čuvaju sve do 1952. godine kada ih preuzimaju državni organi komunističke Jugoslavije. Danas, pored dvije relikvije u Cetinjskom manastiru, treća – ikona Bogorodice Filermske nalazi se u muzejskoj postavci Narodnog muzeja Crne Gore na Cetinju.

Utoku svog privremeno izgnanstva u Italiju 1479. godine, crnogorski gospodar Ivan Crnojević obreo se u gradu Loretu gdje je posjetio čuvenu hodočasničku crkvu posvećenu Bogorodici. Na brijegu Loreta on se zavjetuje Presvetoj Mariji da će, ako se ikada vrati u domovinu, podići manastir njoj u slavu.

Svoju zadužbinu, gospodar Ivan dovršio je 1484. godine. Novoustanovljeni manastir, sastojao se od patronalne Bogorodičine crkve, manje crkve- kapele posvećene Sv. Petru, ekonomskih i stambenih zgrada a u njegovoj blizini za potrebe manastirskog bratstva izgradjen je i kameni mlin.

Izdavši osnivačku povelju, crnogorski gospodar je novom sjedištu Mitropolije crnogorsko – primorske podario mnoga imanja i pobrinuo se da je na impresivan način umjetnički ukrasi. Hram Rodjenja Bogorodice izgradjen je u obliku jednobrodne gradjevine sa kupolom, svečanim glavnim portalom i trijemom sa dvostrukom kolonadom sa renesansnim kapitelima..

Pri manastiru se formira skriptorij koji će ubrzo postati najvažnije prepisivačko središte Crne Gore. Ivan Crnojević pri kraju života preduzima poslove na najslavnijem djelu dinastije Crnojević – formiranju prve štamparije na južnom Balkanu. Ovu ideju realizovao je njegov nasljednik Djuradj koji doprema štampariju iz Venecije 1490. godine. U periodu od 1494. pa do 1496.godine, monah Makarije sa osam saradnika štampa Oktoih Prvoglasnik – prvu ćiriličnu knjigu kod Južnih Slovena i još 4 knjige koje postaju uzor svim ćiriličnim štamparijama.

Uperiodu 1701. – 1704. godine mitropolit Danilo, prvi vladar iz dinastije Petrović-Njegoš, podiže novi manastir na lokaciji srušenog dvora Crnojevića koji postaje političko i duhovno središte Crne Gore.

Novoizgradjeni manastir baštnio je tradiciju starog manastira na Ćipuru – dio kapitela, ploče sa grbom Crnojevića i ktitorskim natpisom uklopljene su u njegovu arhitekturu. U teškim nastupajućim vremenima prožetim neprestanim borbama sa otomanskim osvajačima Cetinjski manastir je više puta rušen i paljen – 1712., 1714., 1785., no cetinjski Mitropoliti i vjerni narod uvijek su ga obnavljali i uvećavali. Njegov sadašnji izgled, najvećim dijelom, potiče iz 1786. godine.

U nevelikoj manastirskoj crkvi sa lijepim ikonostasom – rad grčkih majstora XIX vijeka, nalaze se grobova knjaza Danila i Velikog Vojvode Boža Petrovića. U crkvi se čuvaju i izuzetne relikvije – Svete mošti mitropolita Petra I-Svetog Petra Cetinjskog, državnika, duhovnika, književnika, pomiritelja crnogorskih plemena i utemeljivača države Crne Gore u novom vijeku kao i svjetski poznate hrišćanske relikvije – Čestica Časnog Krsta i šaka Sv. Jovana Preteče., izložene u skupocjenim zlatnim kovčezima, optočenim dragim kamenjem.

Stvarana stotinama godina, Riznica Cetinjskog manastira predstavlja jednu od najbogatijih i najznačajnijih muzejskih zbirki sakralnog tipa na Balkanu. Ovaj dragocjeni istorijsko – umjetnički fond , koji se hronološki može pratiti u rasponu od XIII do XX vijeka, sačinjavaju stare rukopisne i štampane knjige, djela ikonopisa, crkvenog veza, starog zlatarstva, duboreza i dr.

Sve do rušenja od strane Turaka, 1692. godine, Crnojevića manastir je bio glavno vjersko središte Crne Gore – u njemu su obitavali crnogorski mitropoliti, donosile se političke odluke, razvijao i širio duhovni život. Danas, na lokalitetu starog manastira nalazi se lijepo zidana crkva sa kupolom koju je sagradio 1886. godine crnogorski knjaz Nikola kao neku vrstu memorijalnog dvorskog hrama o čemu svjedoči i dio ktitorskog natpisa iznad zapadnih ulaznih vrata gdje se pominje pređašnje zdanje gospodara Ivana Crnojevića. U enterijeru dvorskog hrama dominira raskošni pozlaćeni ikonostas, rad petrogradskih ikonopisaca sa kraja XIX vijeka. 1989. godine posmrtni ostaci kralja Nikole i kraljice Milene prenešeni su iz San Rema i pohranjeni u mermernim grobnicama u crkvi. Ispred ikonostasa postavljena nadgrobna ploča za smještaj moštiju gospodara Ivana Crnojevića. Tako su crkvi na ćipuru našli osnivač grada Cetinja, vojvoda Ivan Crnojević i kralj Nikola I za čije vladavine je grad doživio svoj najveći procvat.

Iako vjekovima jedan od najvažnijih duhovnih centara Crne Gore, Cetinje s pravom dobija i atribut opštehrišćanskog hodočasničkog središta. Takav status obezbijedile su mu tri izuzetno poštovane čudotvorne hrišćanske relikvije : Čestica Časnog Krsta na kome je raspet Isus Hristos, desna Ruka Sv. Jovana koja je krstila Spasitelja i ikona Bogorodice Filermske. Relikvije, koje su se vjekovima čuvale u Carigradu, nakon turskog osvajanja polovinom XV vijeka, poklonile su turske vlasti vitezovima reda Jovanovaca koji su upravljali grčkim ostrvom Rodosom. Nakon prelaska Jovanovaca na ostrvo Maltu, sve do pojave Napoleona Bonapartea, vitezovi Malteškog reda brinu se o svetim relikvijama da bi, primorani da napuste svoje sjedište, bili ugošćeni od ruskog cara Pavla kome su svetinje u znak zahvalnosti poklonili. Ruski imperator naložio je početkom XIX vijeka dvorskim radionicama da se za ove skupocjene relikvije izrade zlatni kovčezi i okov za ikonu koji su tom prilikom ukrašeni draguljima najboljih kvaliteta. Po padu ruske monarhije, relikvije bile predate na čuvanje jugoslovenskom kralju Aleksandru Karadjordjeviću. Na početku II Svjetskog rata, Karadjordjevići , primorani na emigraciju, svete relikvije povjeravaju brizi crnogorskog manastira Ostrog gdje se čuvaju sve do 1952. godine kada ih preuzimaju državni organi komunističke Jugoslavije. Danas, pored dvije relikvije u Cetinjskom manastiru, treća – ikona Bogorodice Filermske nalazi se u muzejskoj postavci Narodnog muzeja Crne Gore na Cetinju.

Najstarijim hramom, ujedno i najstarijom gradjevinom na Cetinju smatra se Vlaška crkva, sagradjena oko 1450. godine zaslugom pastira – Vlaha koji su je, prema predanju, podigli u vidu blatom oblijepljene brvnare

Sve do rušenja od strane Turaka, 1692. godine, Crnojevića manastir je bio glavno vjersko središte Crne Gore – u njemu su obitavali crnogorski mitropoliti, donosile se političke odluke, razvijao i širio duhovni život. Danas, na lokalitetu starog manastira nalazi se lijepo zidana crkva sa kupolom koju je sagradio 1886. godine crnogorski knjaz Nikola kao neku vrstu memorijalnog dvorskog hrama o čemu svjedoči i dio ktitorskog natpisa iznad zapadnih ulaznih vrata gdje se pominje pređašnje zdanje gospodara Ivana Crnojevića. U enterijeru dvorskog hrama dominira raskošni pozlaćeni ikonostas, rad petrogradskih ikonopisaca sa kraja XIX vijeka. 1989. godine posmrtni ostaci kralja Nikole i kraljice Milene prenešeni su iz San Rema i pohranjeni u mermernim grobnicama u crkvi. Ispred ikonostasa postavljena nadgrobna ploča za smještaj moštiju gospodara Ivana Crnojevića. Tako su crkvi na ćipuru našli osnivač grada Cetinja, vojvoda Ivan Crnojević i kralj Nikola I za čije vladavine je grad doživio svoj najveći procvat.

Najstarijim hramom, ujedno i najstarijom građevinom na Cetinju smatra se Vlaška crkva, sagrađena oko 1450. godine zaslugom pastira – Vlaha koji su je, prema predanju, podigli u vidu blatom oblijepljenje brvnare.

Vlaška crkva je podignuta na terenu velike nekropole – hrišćanskog groblja sa stećcima, starim nadgrobnim spomenicima kojih je nekada bilo oko 150. Hram je više puta proširivan i obnavljan. Negdje u XVI – XVII vijeku izgradjena je od kamena za trećinu manja gradjevina od postojeće koja je po svoj prilici bila i islikana u fresko tehnici. Sadašnji arhitektonski oblici – fino zidana jednobrodna gradjevina sa zvonikom tipa » preslice » – potiču iz vremena poslednje velike obnove izvršene 1864. godine. Dva stara stećka ispred crkve, ispod kojih su prema legendi sahranjeni čuveni crnogorski junak Bajo Pivljanin i njegova žena, prema svojim karakteristikama potiču iz vremena XIV vijeka. Koliko su Crnogorci cijenili ovaj sveti hram, sagradjen u čast Rodjenja Bogorodice, svjedoči ograda njene porte sačinjena od 1544 puščanih cijevi koje su zaplijenjene od Turaka u ratovima 1855. i 1876. – 1878. godine. U enterijeru crkve nalazi se ikonostas koji je 1878. islikao Vasilije Djinovski, makedonski ikonopisac i na kome se, izmedju ostalog, nalazi vanredno naslikan lik Petra I – Sv. Petra Cetinjskog. Na groblju okoVlaške crkve sahranjene su neke od uglednih ličnosti crnogorske istorije: Jovan Pavlović – prvi ministar prosvjete, mitropoliti Ilarion Roganović i Visarion Ljubiša, narodni mudrac Sula Radov i dr.Bonapartea, vitezovi Malteškog reda brinu se o svetim relikvijama da bi, primorani da napuste svoje sjedište, bili ugošćeni od ruskog cara Pavla kome su svetinje u znak zahvalnosti poklonili. Ruski imperator naložio je početkom XIX vijeka dvorskim radionicama da se za ove skupocjene relikvije izrade zlatni kovčezi i okov za ikonu koji su tom prilikom ukrašeni draguljima najboljih kvaliteta. Po padu ruske monarhije, relikvije bile predate na čuvanje jugoslovenskom kralju Aleksandru Karadjordjeviću. Na početku II Svjetskog rata, Karadjordjevići , primorani na emigraciju, svete relikvije povjeravaju brizi crnogorskog manastira Ostrog gdje se čuvaju sve do 1952. godine kada ih preuzimaju državni organi komunističke Jugoslavije. Danas, pored dvije relikvije u Cetinjskom manastiru, treća – ikona Bogorodice Filermske nalazi se u muzejskoj postavci Narodnog muzeja Crne Gore na Cetinju.

Utoku svog privremeno izgnanstva u Italiju 1479. godine, crnogorski gospodar Ivan Crnojević obreo se u gradu Loretu gdje je posjetio čuvenu hodočasničku crkvu posvećenu Bogorodici. Na brijegu Loreta on se zavjetuje Presvetoj Mariji da će, ako se ikada vrati u domovinu, podići manastir njoj u slavu.

Svoju zadužbinu, gospodar Ivan dovršio je 1484. godine. Novoustanovljeni manastir, sastojao se od patronalne Bogorodičine crkve, manje crkve- kapele posvećene Sv. Petru, ekonomskih i stambenih zgrada a u njegovoj blizini za potrebe manastirskog bratstva izgradjen je i kameni mlin.

Izdavši osnivačku povelju, crnogorski gospodar je novom sjedištu Mitropolije crnogorsko – primorske podario mnoga imanja i pobrinuo se da je na impresivan način umjetnički ukrasi. Hram Rodjenja Bogorodice izgradjen je u obliku jednobrodne gradjevine sa kupolom, svečanim glavnim portalom i trijemom sa dvostrukom kolonadom sa renesansnim kapitelima..

Pri manastiru se formira skriptorij koji će ubrzo postati najvažnije prepisivačko središte Crne Gore. Ivan Crnojević pri kraju života preduzima poslove na najslavnijem djelu dinastije Crnojević – formiranju prve štamparije na južnom Balkanu. Ovu ideju realizovao je njegov nasljednik Djuradj koji doprema štampariju iz Venecije 1490. godine. U periodu od 1494. pa do 1496.godine, monah Makarije sa osam saradnika štampa Oktoih Prvoglasnik – prvu ćiriličnu knjigu kod Južnih Slovena i još 4 knjige koje postaju uzor svim ćiriličnim štamparijama.

Uperiodu 1701. – 1704. godine mitropolit Danilo, prvi vladar iz dinastije Petrović-Njegoš, podiže novi manastir na lokaciji srušenog dvora Crnojevića koji postaje političko i duhovno središte Crne Gore.

Novoizgradjeni manastir baštnio je tradiciju starog manastira na Ćipuru – dio kapitela, ploče sa grbom Crnojevića i ktitorskim natpisom uklopljene su u njegovu arhitekturu. U teškim nastupajućim vremenima prožetim neprestanim borbama sa otomanskim osvajačima Cetinjski manastir je više puta rušen i paljen – 1712., 1714., 1785., no cetinjski Mitropoliti i vjerni narod uvijek su ga obnavljali i uvećavali. Njegov sadašnji izgled, najvećim dijelom, potiče iz 1786. godine.

U nevelikoj manastirskoj crkvi sa lijepim ikonostasom – rad grčkih majstora XIX vijeka, nalaze se grobova knjaza Danila i Velikog Vojvode Boža Petrovića. U crkvi se čuvaju i izuzetne relikvije – Svete mošti mitropolita Petra I-Svetog Petra Cetinjskog, državnika, duhovnika, književnika, pomiritelja crnogorskih plemena i utemeljivača države Crne Gore u novom vijeku kao i svjetski poznate hrišćanske relikvije – Čestica Časnog Krsta i šaka Sv. Jovana Preteče., izložene u skupocjenim zlatnim kovčezima, optočenim dragim kamenjem.

Stvarana stotinama godina, Riznica Cetinjskog manastira predstavlja jednu od najbogatijih i najznačajnijih muzejskih zbirki sakralnog tipa na Balkanu. Ovaj dragocjeni istorijsko – umjetnički fond , koji se hronološki može pratiti u rasponu od XIII do XX vijeka, sačinjavaju stare rukopisne i štampane knjige, djela ikonopisa, crkvenog veza, starog zlatarstva, duboreza i dr.

Sve do rušenja od strane Turaka, 1692. godine, Crnojevića manastir je bio glavno vjersko središte Crne Gore – u njemu su obitavali crnogorski mitropoliti, donosile se političke odluke, razvijao i širio duhovni život. Danas, na lokalitetu starog manastira nalazi se lijepo zidana crkva sa kupolom koju je sagradio 1886. godine crnogorski knjaz Nikola kao neku vrstu memorijalnog dvorskog hrama o čemu svjedoči i dio ktitorskog natpisa iznad zapadnih ulaznih vrata gdje se pominje pređašnje zdanje gospodara Ivana Crnojevića. U enterijeru dvorskog hrama dominira raskošni pozlaćeni ikonostas, rad petrogradskih ikonopisaca sa kraja XIX vijeka. 1989. godine posmrtni ostaci kralja Nikole i kraljice Milene prenešeni su iz San Rema i pohranjeni u mermernim grobnicama u crkvi. Ispred ikonostasa postavljena nadgrobna ploča za smještaj moštiju gospodara Ivana Crnojevića. Tako su crkvi na ćipuru našli osnivač grada Cetinja, vojvoda Ivan Crnojević i kralj Nikola I za čije vladavine je grad doživio svoj najveći procvat.

Iako vjekovima jedan od najvažnijih duhovnih centara Crne Gore, Cetinje s pravom dobija i atribut opštehrišćanskog hodočasničkog središta. Takav status obezbijedile su mu tri izuzetno poštovane čudotvorne hrišćanske relikvije : Čestica Časnog Krsta na kome je raspet Isus Hristos, desna Ruka Sv. Jovana koja je krstila Spasitelja i ikona Bogorodice Filermske. Relikvije, koje su se vjekovima čuvale u Carigradu, nakon turskog osvajanja polovinom XV vijeka, poklonile su turske vlasti vitezovima reda Jovanovaca koji su upravljali grčkim ostrvom Rodosom. Nakon prelaska Jovanovaca na ostrvo Maltu, sve do pojave Napoleona Bonapartea, vitezovi Malteškog reda brinu se o svetim relikvijama da bi, primorani da napuste svoje sjedište, bili ugošćeni od ruskog cara Pavla kome su svetinje u znak zahvalnosti poklonili. Ruski imperator naložio je početkom XIX vijeka dvorskim radionicama da se za ove skupocjene relikvije izrade zlatni kovčezi i okov za ikonu koji su tom prilikom ukrašeni draguljima najboljih kvaliteta. Po padu ruske monarhije, relikvije bile predate na čuvanje jugoslovenskom kralju Aleksandru Karadjordjeviću. Na početku II Svjetskog rata, Karadjordjevići , primorani na emigraciju, svete relikvije povjeravaju brizi crnogorskog manastira Ostrog gdje se čuvaju sve do 1952. godine kada ih preuzimaju državni organi komunističke Jugoslavije. Danas, pored dvije relikvije u Cetinjskom manastiru, treća – ikona Bogorodice Filermske nalazi se u muzejskoj postavci Narodnog muzeja Crne Gore na Cetinju.

Najstarijim hramom, ujedno i najstarijom gradjevinom na Cetinju smatra se Vlaška crkva, sagradjena oko 1450. godine zaslugom pastira – Vlaha koji su je, prema predanju, podigli u vidu blatom oblijepljene brvnare